فرش دستباف مدرن ایرانی، الهام گرفته از طرح های سنتی

اگر قصد خرید و انتخاب فرش برای اتاق خواب و نشیمن را دارید و می‌خواهید ترکیبی زیبا و چشم نواز خلق کنید فرش‌های ایرانی یک گزینه بسیار مناسب است. تمامی فرش‌هایی که در این بخش ارائه شده‌اند دارای طراحی منحصر به فرد می‌باشند که از آنها تحت عنوان فرش دستباف، فرش ایرانی و قالیچه ایرانی یاد می‌‌شود. فرش دستباف قدیمی برای اماکن رسمی بسیار مناسب و زیبا است. البته فرش‌های مدرن و جدیدتر نیز وجود دارد که از رنگ و تنوع بسیار بالایی برخوردار هستند و چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کنند. تنوع طرح و رنگ فرش‌های دستباف و ایرانی بسیار زیاد است و شما می‌توانید به راحتی فرش متناسب با رنگ و طرح اتاق خود را انتخاب کنید. فرش دستباف ایرانی با تکیه بر طرح فرش‌های نقاط مختلف جهان از قبیل افغانستان، پاکستان، هند، چین، تبت، ترکیه، ارمنستان و همچنین کشورهای شمال آفریقا مانند مصر و مراکش تولید شده است. از دیرباز تاکنون پشم گوسفند رایج‌ترین محصولی است که در تولید فرش ایرانی به کار رفته است. امروزه نیز از پشم گوسفند در کنار ابریشم و پنبه برای تولید فرش ایرانی استفاده می‌شود. فرش دستباف ایرانی مملو از الگو و تصاویر قرینه و زیبا است. تعداد زیادی از این فرش‌ها دارای طراحی حاشیه‌ای هستند. فرش جدید ایرانی از فرش‌های دستباف که در ایران تهیه و تولید شده  نشات گرفته است. شیوه منحصر به فرد گره زنی فرش ایرانی، الگوهای ماندگار و زیبا، رنگ‌های متنوع و استفاده از مواد با کیفیت از مشخصات برجسته این فرش است. گبه دستباف ایرانی معروف‌ترین نوع از فرش ایرانی است. به طور کلی گبه دستباف ایرانی به صورت ضخیم و ساده تولید می‌شود. از مشخصات برجسته گبه ایرانی طرح‌هایی با اشکال مربع مانند شبیه به حیوانات و کاربرد رنگ‌های روشن از قبیل زرد و قرمز است. فرش دستباف کاشان یک نمونه دیگر از فرش دستباف ایرانی است که مملو از تصاویر و طراحی گل‌دار است.

تاریخچه فرش دستباف معاصر ایرانی

در قرن بیستم در ایران، مردم شاهد توسعه و شکوفایی بافندگی هستند، به ویژه در مناطق شهری که یه تحول تولیدی راستین رخ داده است. اولین کسانی که به تولید قالی پرداختند به طبقه بورژوای روستایی تعلق داشتند که مالک گله‌هایی بودند که پشم مورد نیاز بافت را تولید می‌کردند و نیز دارای زمین‌های کشاورزی و نیروی کار ماهر بوده‌اند. زمین داران بزرگ محلی که در طول دهه‌های زیادی عادت کرده بودند از صنعت نساجی فقط برای مصرف خود بهره ببرند به قابلیت‌های تولید قالی پی بردند و به سرمایه گذاری در راستای تولیدات معقول و منطقی و سازماندهی شده به منظور صادرات پرداختند. اقدامات ابتدایی توسط بازرگانان ایرانی انجام شد که بورژوای جدید بومی را برای تولیدات خود ایده آل می‌دانستند. از آغاز قرن، ظرافت و زیبایی قالی‌های ایرانی که موجب اقبال گسترده آن شده بود، به جذب معروف‌ترین شرکت‌های تجاری خارجی در آن دوران انجامید که به بازار ایالت متحده آمریکا، انگلیس، آلمان و سوئیس وابسته بودند و شعبه‌هایی را در مهم‌ترین شهرهای ایران تاسیس کردند. تقاضاهای پی در پی بازار برای عرضه نمونه‌هایی جهت صادرات، محرک جدیدی برای بافندگی بود و از نیمه قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم سبب گسترش وسیعی در امر تولید شد. بخش عمده تولید در شهرهایی انجام می‌شد که کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگی از سوی شرکت‌های تجاری در آن شهرها سازمان داده شده بود و به بافت اشتغال داشتند.

تغییر و تحولات فرش دستباف ایرانی

اگرچه در آغاز، قالی‌های صادراتی همان مشخصات قالی‌های مورد استفاده بومی را داشتند، با گذشت زمان، کارگاه‌های ایرانی به سمتی دیگر تمایل نشان دادند تا از لحاظ الگو، رنگ، طرح و اندازه، سلیقه خریداران غربی را تامین کنند. برخی طرح‌ها که در ابتدا در محیط‌های محدودی استفاده می‌شد، موفقیت تجاری هم بدست آورد و به صورت گسترده رواج یافت، همین اتفاق برای طرح‌های جدید و ابتکاری الهام گرفته از آثار کلاسیک نیز رخ داد. برای نمونه می‌توان از ساروق آمریکایی نام برد که به این دلیل به این نام نامیده شده که برای صادرات به آن سوی اقیانوس بافته می‌شد و طرحی گلدار با گل‌های کم روی زمینه ساده بود که بافت آن آسان بوده و ظاهری زیبا و دلنشین داشته است. باید به این نکته توجه کرد که تاثیر افزایش تقاضا برای قالی، در تولید سنتی دشواری‌هایی به همراه داشت زیرا نیاز فراوانی به نیروی کار بود تا جایی که شرکت‌های بازرگانی بافندگان را بدون وسواس زیادی انتخاب می‌کردند و به کار می‌گماشتند. به طور کلی قالی ایرانی، شهرتی بین المللی پیدا کرد و اگرچه افزایش تولید موجب رشد اقتصادی شد اما تاثیرات منفی نیز به همراه داشت: در واقع تغیراتی در طرح‌های تزیینی و الگوهای به کار رفته در بافت قالی به وجود آمد و موجب از دست رفتن رابطه تنگاتگی شد که تا آن زمان با سنت‌های بومی و محلی حفظ شده بود. طرح‌ها دچار فقر هنری شد و کیفیت مواد اولیه و روش‌ها و فنون به کار رفته به صورت تدریجی تنزل پیدا کرد. از سویی دیگر، لازم به ذکر است که تولید قالی‌های ایرانی در زمان شکوفایی اقتصادی در پی شرایط سخت کاری صورت می‌گرفت. الگوهای پیشین که مبتنی بر پایه تولید قالی و فعالیت بافندگی در خانه یا در کارگاه‌های کوچک بود کنار گذاشته شد و کارگاه‌های سازمان یافته‌ای به وجود آمد که به طور گسترده از نیروی کار با سنین بسیار پایین در شرایط محیطی بسیار نامناسب استفاده می‌شد و اغلب ساعات کار بیش از پانزده ساعت در روز بود.

بازگشت توجه به اصالت فرش دستباف ایرانی

در سال 1936 شرکت فرش بوجود آمد که یک سازمان دولتی بود و به ایفای نقشی پرداخت که شرکت‌های آمریکایی پیش‌تر در زمینه سازماندهی محلی زنجیره‌های تولیدی از طراحان گرفته تا فراهم کنندگان مواد اولیه و ریسندگان و رنگرزان و بافندگان بر عهده داشتند. هدف شرکت فرش که اولین شعبه‌های آن در همدان و کرمان تاسیس شد و به تدریج در تمام مراکز اصلی تولیدی گسترش یافت، از یک سو ارائه یک شبکه نسجم و منظم به استادان بومی و از سوی دیگر حفظ و حمایت از روش و فنون سنتی بود تا بافندگان، شیوه‌های سنتی آماده کردن رشته‌های الیاف و رنگرزی را فراموش نکنند. قالی‌های ایرانی می‌بایست بار دیگر ثابت کنند که هم از لحاظ مواد به کار رفته و هم از لحاظ اصالت طرح تولیداتی با کیفیت هستند. مسئله اثبات اصالت داشتن طرح‌های قالی‌های ایرانی موجب شد تا برای طراحان دوره‌های آموزشی گذاشته شود که در این دوره‌ها مشهورترین استادان ایرانی تدریس می‌کردند. همچنین در کرج که در همسایگی تهران است، کارگاه‌هایی مخصوص آماده سازی رشته‌های الیاف برای کار با دست و رنگ آمیزی با رنگ دهنده‌های طبیعی تاسیس شد. پشم‌های آماده از کرج به تمام کارگاه‌های وابسته به شرکت فرش در سرتاسر ایران فرستاده می‌شد. در سال‌های دهه شصت کارگاه‌های تحت کنترل شرکت در تمام نواحی ایران فعال بودند و افزون بر بیست هزار بافنده در آنها به کار اشتغال داشتند و بقیه در خانه‌های خود کار می‌کردند، البته نقشه‌ها و مواد اولیه را شرکت فرش در اختیارشان می‌گذاشت.

فرش دستباف مدرن ایرانی

با سپری شدن دوران بحران که در پی کاهش تقاضای خارجی در دوران پس از جنگ به کشور تحمیل شده بود، در سال‌های دهه شصت خورشیدی، تجارت و تولید قالی از سر گرفته شد و با پیدایش بازارهای جدید و به ویژه در کشورهای عربی، قالی نیز به همراه نفت به نبض مهم اقتصاد ایران تبدیل شد. در تمام مراکز شهری، کارگاه های ریسندگی و رنگرزی گسترش یافت. در کنار بافندگان، چوپانان، پشم چینان، ریسندگان، رنگرزان، طراحا، شویندگان و تاجران زیادی اعم از خرده فروش و عمده فروش با شعبه‌هایی حتی در شهرهای مهم خارجی به فعالیت اشتغال داشتند تا جایی که ده درصد ایرانیان در صنعت بافندگی فعال بودند. سلسله پهلوی، مانند سلسله‌ای که قرن‌ها پیش بر ایران حاکم بود یعنی صفویان، از قالی به عنوان نماد رژیم خود استفاده می‌کرد و مراکز مطالعاتی و موزه‌هایی را پیرامون قالی پی ریزی کرد. برای نمونه موزه فرش ایران برای ارائه کیفیت قالی‌های مربوط به گذشته تاسیس شد. اما در سال‌های دهه هفتاد کنترل کیفی بخش وسیعی از تولیدات کشور آغاز شد. برای بالا نگه داشتن استاندارد کیفی بافت، در حقیقت قیمت‌های بالایی به تولید کننده تحمیل می‌شد که در آن بُرهه از زمان که صادرات در رقابت با کشورهایی چون پاکستان و هند قرار گرفت که نیروی کار ارزان‌تر و فرآیندهای تولیدی صنعتی‌تری در اختیار داشتند، بسیار دشوار بود. استفاده از مواد رنگ دهنده مصنوعی در سال‌های شصت و هفتاد به صورت یک قاعده درآمد. به همراه این مواد، مواد اولیه تولید شده به شیوه صنعتی با کیفیت پایین و طرح‌های ساده نیز به کار گرفته شد. حتی با قیمت پایین هم، این تولیدات تاثیر مورد انتظار را بر بازارهای آمریکایی و اروپایی نداشت و در واقع نمی‌توانستند با قالی‌هایی رقابت کنند که از هند، رومانی، بلغارستان و چین می‌آمد، چرا که تمام این کشورها قادر بودند، قالی‌هایی با بهترین کیفیت تولید کنند که اغلب صرفا تقلیدی از قالی‌های سنتی ایران بود، اما با قیمت‌های مناسب عرضه می‌شد. در چنین شرایط نامطمئنی و در پی انقلاب، کارگاه‌های ایرانی بازار خارجی خود را از دست دادند. تولید به طور اساسی کاهش یافت و کاملا به بازار داخلی اختصاص پیدا کرد و از لحاظ طرح و تزئینات به سنتی‌ترین مدل‌های گذشته روی آوردند. در عین کاهش مدام تولید و بحران موجود در کارگاه‌های شهرها، در این بُرهه زمانی، شاهد پیشرفت در سطح کیفی و بالا رفتن کیفیت قالی‌ها هستیم که این مسئله با پروژه‌های آزمایشی و نوآورانه و خلاقانه شرکت‌های بازرگانی علاقمند به ارزش‌های سنتی تحقق پیدا کرد و هدف به دست آوردن بخش مهمی از بازار بوده است. به این ترتیب، امروزه در بسیاری از شهرها ایران، کارگاه‌های مختلفی به بررسی فایده‌های رنگ دهنده‌های طبیعی روی آوردند و به تولید قالی‌هایی با طرح‌های سنتی گماشتند که در کیفیت مواد اولیه آن بسیار دقت شده بود و به این مسئله نیز نظر داشته‌اند که طرح، اصالت داشته باشد و تکراری نباشد.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است”