فرش لری: ترکیبی از زیباترین رنگ ها با طرح حیوانات و طبیعت لرستان

ایل لر یکی از مهم‌ترین قبایل عشایری جنوب غربی ایران است که بخش اعظمی از قلمرو آن در همسایگی ایل قشقایی قرار دارد. برخلاف قوم قشقایی که به زبان ترکی صحبت می‌کنند، لرها اصالت ایرانی دارند و زبان آنها مشابه فارسی است. طایفه‌های لر در قرن بیستم تحت فشارهای مختلف مجبور به ترک زندگی عشایری شدند و به ناچار زندگی یکجانشینی در روستاها را شروع کردند. دو نوع فرش لری در بازار وجود دارد. نوع اول فرش‌های عشایری است که در جنوب بافته می‌شود و به فرش لری بهبهان معروف است. فرش لری بهبهان به فرش قشقایی شبیه است و صد درصد پشمی است، اما طرح‌های آن با فرش قشقایی تفاوت دارد و با رنگ‌های متضاد روشنی بافته می‌شود. قرمز پررنگ رنگ غالب فرش‌های لری بهبهان است. نوع دیگر فرش لرستان فرشی است که در شهر خرم آباد بافته می‌شود. ابعاد فرش خرم آباد بیشتر به مربع شبیه است و رنگ‌های آن محدودتر است و غالباً با ایجاد تضادی چشمگیر از رنگ‌های قرمز پررنگ و روشن بافته می‌شود. ریشه‌های فرش خرم‌آباد غالباً به زیبایی بافته می‌شود. طرح و اندازه فرش‌های خرم‌آباد متغیر است، هرچند طرح سراسری افشان بیشتر در فرش‌های خرم‌آباد دیده می‌شود. فرش لری با نقشه‌های منحصر به فرد و با متوسط تراکم گره  250KPSI ـ 170KPSI به معنای تعداد گره در اینچ مربع) یا 3600 ـ 2500 گره در هر سانتیمتر مربع بافته می‌شود.

فرش‌های شگفت‌انگیز قوم لر

قوم لر مردمانی سرزنده و افتخارآفرین دارد که هنر باستانی و مراسم آیینی و اسرارآمیزشان بخشی از میراث باستانی عشایری ایران است. مردمان لر هنوز هم در استان لرستان در جنوب غربی ایران زندگی عشایری و کوچ‌نشینی دارند و در کوهستان‌های دورافتاده و بی‌رحم روزگار می‌گذرانند. قوم لر تابستان‌ها در مناطق کوهستانی زاگرس که آب و هوای خنک‌تری دارد و زمستان‌ها در ناحیه کم‌ارتفاع‌تر و گرم‌تر خلیج فارس اتراق می‌کنند. ایلات لر در بهار و تابستان در سیاه چادرهای تهیه شده از موی بز زندگی می‌کنند و در ماه‌های سردتر به خانه‌های دوطرفه‌ای موسوم به زمگا (Zemga) پناه می‌برند. نیمی از این خانه‌ها در شیب تپه مدفون است و با تخته سنگ ساخته شده است، در نتیجه حدود دو سوم از کف داخل خانه با شاخه‌ها و کلوخ چمنی پوشیده شده است. فرش‌های دستبافت لر بخشی از ناب‌ترین هنر فرشبافی ایران را به نمایش می‌گذارد. فرش لرستان با پشم مرغوبی بافته می‌شود که از گوسفندان دم صاف ایل به دست می‌آید و به دست زنان ایل نخ‌ریسی می‌شود تا خامه بسیار ظریفی از آن به دست بیاید. پشم تولید شده در منطقه کوهستانی زاگرس و دره‌های نزدیک شیراز بسیار نرم و ممتاز است و به دلیل دادن عمق بیشتر به رنگ و قدرت جذب بیشتر رنگزاها نسبت به دیگر انواع پشم‌های ایرانی برای بافت فرش ترجیح داده می‌شود. قالیبافان لر قدرت تخیل خود را آزادانه به کار می‌گیرند و نقش‌ها، طرح‌ها و نمادهای برخاسته از سبک زندگی عشایری را بر روی فرش نقش می‌زنند. از این گذشته طیف وسیعی از طرح‌ها و شکل‌های هندسی دیگر نیز بر روی فرش‌های زیبای لر به چشم می‌خورد. هر کدام از فرش‌های لر یک اثر هنری منحصر به فرد به شمار می‌آید. بافت فرش لرستان در انحصار زنان هنرمند لر است و مردان فقط در پشم‌چینی و گاهی جمع‌آوری و آماده‌سازی مواد لازم برای رنگرزی کمک می‌کنند. هنرمندان لر جزء معدود اقوام ایرانی هستند که همواره از روش‌های سنتی رنگرزی استفاده کرده‌اند، و حتی در دهه 1930 که اکثر جهان رنگزاهای مصنوعی را بهترین روش برای رنگ کردن خامه فرشبافی می‌دانستند، لرها سنت دیرینه خود را ترک نکردند و همچنان از رنگزاهای گیاهی شناخته شده و مرسوم خود استفاده کردند. مهارت هنرمندان لر در رنگرزی یکی از رموز ترکیب رنگ چشم‌نواز فرش‌های دستبافت لر است، این رنگرزی هنرمندانه تقریباً همیشه توسط ریش سفیدان قوم لر انجام شده است.

طرح‌های فرش لرستان

طرح‌های فرش لر تقریباً در گذر زمان ثابت مانده و همواره تحت نفوذ شهرهای همسایه بوده است. زمینه در طرح اصلی و معمول فرش‌های لر به چندضلعی‌هایی تقسیم می‌شود که در یک شبکه هندسی کوچک کنار هم قرار گرفته‌اند، این طرح به نقشه شکارگاه موسوم است. قالی دستباف لرستان مزین به نقوش ستاره، گل و لوزی در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف است که شکل‌هایی مانند سر حیوانات بر روی آنها نقش بسته است. تصویر ساده سازی شده‌ای از سر بز یا گوسفند بر روی فرش‌های لر دیده می‌شود، طرح این حیوانات از دیرباز از هزاره دوم بعد از میلاد در نقاشی‌های مذهبی دیده می‌شود و در گویش محلی دیرنک (Dyrnak) گفته می‌شود. طرح‌های لوزی شکل به بزرگی ترنج و حتی روی کیسه‌ها و خورجین‌هایی به سبک فرش بافته می‌شود. فرش لر غالباً به اشتباه فرش خمسه یا کرد نامیده می‌شود. بسیاری از فرش‌های لر در الیگودرز، کرمانشاه، بهبهان و ناصرآباد به فروش می‌رسد، و به همین دلیل گاهی فرش لر به نام این شهرها نیز شناخته می‌شود.

فرش خرم آباد

قدمت خرم آباد به عهد ساسانیان برمی‌گردد و بخش اعظم محصولات عشایری در بازار خرم آباد فروخته می‌شود. همچنین فرش‌هایی به سبک فرش‌های لر برای تامین تقاضی محلی در کارگاه‌های کوچک این ناحیه بافته می‌شود. این فرش‌ها بادوام، ضخیم و در عین حال ظریف هستند و معمولاً با پشم تیره و در اندازه خاص 190 در 140 سانتیمتر بافته می‌شوند. فرش خرم آباد پرز بلند و رنگ تیره دارد و اندکی سفید یا پرتقالی نیز در نقشه آن به کار برده شده است. طرح فرش‌های خرم آباد هندسی و ساده است و این طرح‌های هندسی روی ستون‌های تشکیل شده از ترنج‌ها نقش بسته است. ریشه‌های فرش خرم آباد محکم بافته می‌شود تا لبه‌های بالایی و پایینی فرش در برابر استفاده مداوم دوام بالایی داشته باشد.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است”