گلیم واژ‌ه‌ای ترکی است که به بافتی بدون پرز با کاربردهای فراوان گفته میشود. گلیم بافی میراثی ارزشمند است که با استفاده از یکی از تکنیکهای بافت مسطح در ناحیه‌هایی از ترکیه (آناتولی و تراکیه)، آفریقای شمالی، بالکان، قفقازستان، ایران، افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و چین بافته میشود. اگرچه بعضی گلیم‌ها به سبک کلی فرش‌های شرقی شباهت دارند، اما گلیم خود دسته معینی از دستبافت‌ها است. تفاوت اصلی بین گلیم فرش و قالی و فرش پرزبلند این است که نقشه فرش با رشته‌های کوتاهی به رنگهای مختلف روی تار گره زده میشود و قالیباف شانه را محکم روی پودها می‌کوبد تا تارها کنار هم نگه داشته شود و نقشه فرش شکل بگیرد، حال آن که برای بافتن نقشه گلیم، تار و پودهایی با رنگهای متفاوت در هم تنیده میشود تا گلیم به روش مسطح بافته شود.
انواع گلیم دستباف ایرانی با نقوش هندسی و خطوط شکسته
انواع تکنیکهای گره زنی در فرش دستباف ایرانی و نحوه شمردن گره قالی
15/04/2018
بافت فرش ذهنی ویستی هنری که رو به فراموشی است
16/04/2018گلیم دستباف بوسیله تار و پود بافته میشود و پرز ندارد. تار و پود به کار رفته در گلیم از پشم گوسفند و در بعضا از ابریشم بدست می‌آید. نقوش هندسی و خطوط شکسته از متداول‌ترین طرح‌ها و نقش‌هایی است که در بافت گلیم استفاده میشود. این دست بافته‌ها به دلیل داشتن تار و پود طبیعی از جنس پشم گوسفند و هنر بانوان روستایی، حس زندگی را بازتاب می‌کنند. برای انتخاب گلیم در خانه خود، بهتر است با طرح‌ها و انواع آنها آشنا شوید تا بتوانید به درستی تصمیم بگیرید.
فروشگاه فرش دستبافت بردبار ارائه دهنده مجموعهای از نفیس‌ترین و مرغوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی از علاقه مندان جهت بازدید و خرید فرش دستباف ایرانی دعوت به عمل می‌آورد.
آدرس: اصفهان، میدان نقش جهان، خیابان پشت مطبخ، پلاک 2+11
همچنین جهت هماهنگی و ثبت نام در تورهای تخصصی فرش به اقصی نقاط کشور می‌توانید با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.
09301183851گلیم چیست؟
گلیم معمولاً با تکنیک درزدار بافته میشود، منظور از درز فاصله‌ای است که بین هر دو قطعه رنگی وجود دارد. بافنده پود را دور آخرین تار یک ناحیه رنگی می‌پیچد و پود رنگ مجاور را دور تار کناری گره می‌زند. بافنده پود را محکم فشرده می‌کند تا تار را کاملاً بپوشاند و غالباً از طرح‌های قطری استفاده می‌کند تا درزهای عمودی ساختارگلیم فرش را ضعیف نکند. این تکنیک بافت، طرح‌های مشخص و زنده‌ای را به دست می‌دهد که بافنده را سر شوق می‌آورد تا با آزادی بیشتری اثر هنری خود را خلق کند. به همین دلیل است که گلیم فرش‌ها عمدتاً نقشه هندسی دارند، البته گلیم‌هایی با طرح گلدار نیز بافته میشود.
مراحل تولد گلیم
گلیم بافی به مواد و تجهیزات زیادی نیاز ندارد، یک دار، یک شانه فرشبافی (دفتین)، ریل انتقال (اختیاری) و چاقو یا قیچی ابزار ساده‌ای هستند که برای بافتن گلیم به آنها نیاز است، پشم نیز ماده اصلی گلیم بافی است. پنبه، ابریشم و پشم حیوانات (بز، شتر یا اسب) نیز گاهی، عمدتاً در ترکیب با پشم به کار برده میشود. رشته‌های طلا و نقره، پولک، منجوق و قطعات تزیینی کوچک نیز به فراخور ذوق بافنده روی گلیم جا خوش می‌کند، هرچند این کار چندان متداول نیست.
اولین تصویری که از دار قالیبافی کشف شده است، طرحی منقوش بر روی کاسه‌ای مصری مربوط به سال 4000 قبل از میلاد است؛ اما محققین بر این باوراند که دار قالی زودتر، در بدو پیدایش تمدن ابداع شده است. دارهای امروزی از نظر نوع، اندازه و پیچیدگی ساخت با هم تفاوت دارند، هرچند اکثر دارها ساختارهایی بسیار ساده از جنس چوب دارند که گاهی قطعات فلز نیز در آنها به کار برده شده است.
کارکرد دار
کارکرد دار این است که تارها (رشته‌های عمودی) را تحت تنش نگه دارد تا قالیباف بتواند رشته‌های افقی (پودها) را بین تارها ببافد و گلیم را خلق کند. نوع دار معمولاً تابعی از رسم و رسوم و شرایط است. روستانشینان یکجانشین معمولاً از دار ثابت عمودی استفاده می‌کنند، حال آن که عشایر کوچ‌نشین برای سهولت حمل و نقل معمولاً دار زمینی افقی را انتخاب می‌کنند که پایه‌های آن در زمین فرو برده میشود تا دار ثابت بماند.
دارهای قابل تنظیم
پهنای دارهای قابل تنظیم ثابت است، اما دار سازوکاری دارد که به بافنده اجازه می‌دهد تا بخش افقی کامل شده را حرکت دهد. این نوع دار معمولاً در کارگاه‌های گلیم مجهزتر به کار برده میشود.
دفتین یا شانه فرشبافی نوع بزرگتر و محکم‌تری از شانه‌ی موی سر است. دفتین معمولاً از چوب، فلز، استخوان، شاخ حیوانات یا ترکیبی از این مواد ساخته میشود. کاربرد شانه این است که رج‌های بعدی پود را روی رج‌های قبلی فشرده کند تا گلیم فرش بافت محکمی داشته باشد.
ریل انتقال در اصل میله‌ای است که در هر سر آن شکافی وجود دارد. سر پود داخل این شکاف قرار داده میشود و سپس ریل بین تارهای متناوب جای داده میشود تا بافت پیش برود. اما بافندگان غالباً ترجیح می‌دهند که از ریل استفاده نکنند و پود را با دست از بین تارها رد کنند. چاقو یا قیچی نیز برای بریدن و کوتاه کردن تار و پود به کار برده میشود.
پشم
پشم ماده اصلی و غالباً تنها ماده‌ای است که برای بافت گلیم به کار برده میشود. بسیاری از گلیم‌ها صددرصد پشمی هستند و هم تار و هم پود از پشم بافته میشود. البته پود پشمی و تار پنبه‌ای نیز ترکیب رایج دیگری برای بافت گلیم است. پرکاربرد بودن پشم به ویژگی‌های ذاتی آن مربوط میشود. پشم منعطف و بادوام است، به راحتی هنگام ریسیدن یا بافتن شکل می‌گیرد، به خوبی رنگ میشود و مهم‌تر از همه آن که پشم به وفور در ناحیه‌هایی که به گلیم بافی اشتغال دارند، وجود دارد. نژادهای مختلفی از گوسفندان وجود دارد، برای مثال پشم مرینوس پشمی درخشان با الیاف بلند است که طرفداران زیادی دارد. اما گلیم عمدتاً از پشم گوسفندان بومی دم‌داری که در چراگاه‌های منطقه و در آب و هوای خاص آن ناحیه پرورش می‌یابند، بافته میشود.
پنبه
پنبه عمدتاً به دلیل محکم و در دسترس بودن برای تار به کار برده میشود، به علاوه پنبه شکل خود را هنگام استفاده حفظ می‌کند و سپیدی آن به مرور زمان از بین نمی‌رود، به علاوه پنبه را می‌توان در رشته‌هایی نازک و ظریف ریسید. نخ پنبه‌ای در نقاطی از فرش بافته میشود تا بخش‌های معینی از نقشه کلی فرش بافته شده با پشم جلوه بیشتری پیدا کند.
موی حیوانات
موی حیوانات، بز، شتر یا اسب، به ندرت در گلیم بافی به کار برده میشود، اما این الیاف تاثیر جالبی ایجاد می‌کند. موی شتر بسیار محکم و بادوام است و در نقاطی که در دسترس است برای افزایش استحکام گلیم به کار برده میشود. بعضی عشایر برای بافت ریشه‌ها یا حاشیه‌های تزیینی از موی دم یا یال اسب استفاده می‌کنند. پشم بز به دلیل محکم بودن، در گذشته برای بافتن چادر عشایر و کفپوش به کار برده می‌شد. اگرچه موی بز زبرتر از پشم گوسفند است، اما موی بز آنقورا، موهر، بسیار نرم‌تر است و در ترکیب با پشم، درخششی ابریشمین به گلیم دستباف می‌دهد.
ابریشم
ابریشم همواره ماده‌ای فاخر و گرانبها بوده است و هرچند بافت‌های مسطح ابریشمی امروزه بسیار نادراند، اما هنوز نیز گلیم ابریشمی، به ویژه در قیصریه آناتولی در ترکیه بافته میشود. وجود گلیم ابریشمی در جهیز نوعروسان مایه مباهات خانواده عروس و نشانه‌ای از ثروت آنها است.
منجوق‌ها و دیگر اشیاء تزیینی جزء تزیینات فرعی گلیم‌بافی هستند که این دستبافت زیبا را در کشورهای غربی مشتری پسندتر می‌کند. بعضی هنرمندان عشایر این دانه‌های تزیینی را با تار و پود گلیم درهم می‌تنند. این نوع گلیم فرش‌ها به دلیل اصالت، جذابیت قومی بالایی دارند.
انواع گلیم ایرانی
گلی‌های سوماک که در زبان محلی به آن ورنی می‌گویند از مهمترین بافت‌های ایل شاهسون است. طرح‌های هندسی و شکسته با رنگ ملایم در بافت استفاده می‌کنند و به ندرت می‌توان گلیم‌های ایل شاهسون را با طرح و رنگ مشابه پیدا کرد.
گلیم لری از انواع مرغوب گلیم‌هاست که غالبا با رنگهای سبز، آبی، سیاه و سفید و نقش‌های ویژه لرستان دیده می‌شوند. بافت خورجین برای نگهداری اسباب و اثاثیه خانه یکی از کاربرد این گلیم‌هاست.
این نوع گلیم بر اساس طرح ذهنی و سیلقه بافنده و محیط پیرامون وی بافته میشود. به گونه‌ای که در در این گلیم نقوش ریز و پر بافته می‌شوند و فضای خالی میان نقوش کمتر است. در حاشیه این گلیم از پشم بز که ضد بید است استفاده میشود. رنگهای غالب در این نوع گلیم سورمه‌ای، سبز، سفید و قرمز و سرخابی است.
در گلیم‌های بلوچ نقش طبیعت و آب بسیار به چشم می‌خورد. این گلیم‌ها از بافت راه راه که در هر ردیف نقوش متفاوتی با رنگهای مختلف تشکیل شده است. در گلیم بلوچ مانند فرش بلوچ از رنگهای تیره مانند قرمز، قهوه ای، شتری و آبی سیر استفاده میشود. همچنین رنگهای روشن مثل زرد و سبز و قرمز به چشم میخورند.
متداول‌ترین طرح این نوع گلیم زمینه ای به رنگ تیره با لوزی‌هایی متداخل که روی آن بافته شده اند است. گلیم‌های جدید ممکن است زمینه سفید و عرض بیشتری داشته باشند.
سنه نام قدیمی شهر سنندج است و گلیم‌های این شهر از ظریف‌ترین گلیم‌های ایرانی است. در این نوع گلیم از طرح‌های هراتی در ترکیب با طرح بوته ای و خطوط مورب در رنگهای متنوع بافته میشود.
از ویژگی‌های بارز گلیم قشقایی رنگهای شاد و تند در کنار هم و همچنین استفاده از رنگهای متضاد در رنگبندی است. طرح اصلی این نوع گلیم نقوش هندسی مانند ستاره هشت پر و هشت ضلعی است و همچنین تصاویر بز، طاووس و آهو در آن به چشم می‌خورد.
این نوع گلیم دارای طرح با ستاره‌های متعدد بر زمینه‌ای با رنگ تیره است. نقوش در واقع گل‌های ستاره‌ای با چیدمانی لوزی شکل در کنار یکدیگر به نمایش در می آیند.
گلیم روستاهای مازندران بوسیله نوعی دار مخصوص بافته میشود که به کرچال معروف است. استفاده از دارهای عمودی نیز برای بافت قالی، تابلو فرش، قالیچه و گلیم نیز معمول است.
این نوع گلیم دارای نوعی بافت چاک دار کوچک است و غالبا بادوام و در ابعاد دراز و باریک بافته می‌شوند. طرح‌های غالب این نوع گلیم گل و گیاه با موخزنده و بعضا به شکل لوزی مشبک ترنج‌های درهم است.
این نوع گلیم محکم و سبک است و رنگ مهمترین عنصر شاخص آنهاست. رنگ قرمز با سایه روشن‌های متفاوت به کار می‌رود و همچنین رنگهای آبی، نارنجی، سبز، و زرد نیز در آنها دیده میشود. رنگهای متضاد در طراحی این گلیم زیبایی و هماهنگی بوجود می آورد.
تفاوت اساسی گبه با گلیم
در بافت گبه برخلاف گلیم از نقشه و طرح اولیه استفاده نمی‌شود و بافنده نقش‌ها را به طور کاملا ذهنی میبافد. این طرح ها بر اساس محیط پیرامون و عوامل تاثیرگذار بر ذهن بافنده از تنوع بالایی برخوردار است. گبه پرزهای ضخیم و بلندی دارد در حالی که گلیم بدون پرز بافته میشود.
روش های بافت گلیم
- گلیم سوزنی
- گلیم ساده
- گلیم سوماک
- گلیم فرش
- گلیم پلاس
- زیلو
یک دیدگاه