بررسی فرش دستباف بلوچ: ترکیبی از طرح های هندسی و رنگهای پخته

طرح-فرش-دستباف-ایرانی
طرح فرش دستباف ایرانی و معنای نهفته در نماد های بکار رفته در آن
07/04/2018
ترمیم-و-رفوگری-فرش
ترمیم و رفوگری فرش دستباف ایرانی ناشی از بید، پارگی و سوختگی
08/04/2018
فرش-دستباف-بلوچ

شاخص‌ترین ویژگی فرش دستبافت بلوچ نقشه‌های چشم‌نواز آن است که از تکرار ردپای شتر یا ترنج‌های گلابی‌شکلی تشکیل می‌شود که حاشیه‌های هندسی گرداگرد آنها را فراگرفته است. نقشه فرش‌های بلوچی بسیار پیچیده و از نوع هندسی است و عمدتاً، به ویژه در استفاده از موتیف‌های گل از سبک ترکمن وام گرفته شده است. فرش دستباف بلوچی کیفیت اعلاء و دوام بسیار بالایی دارد. فرش بلوچی معمولاً کوچک (دو در سه یا چهار در شش پا) است. البته فرش بلوچ در اندازه‌های بزرگتر نیز بافته می‌شود، اما یافتن این فرش‌های بزرگ دشوارتر است. قالی تمام شده تقریباً چهارگوش است. آبی یا قرمز تیره در تضاد با لکه‌های سفید، زرد و نارنجی ترکیب رنگ خیره کنندی را ایجاد می‌کند. آبی پخته و پررنگ، رنگ غالب فرش‌های دستباف بلوچ است و عاجی به عنوان رنگ متضاد به کار برده می‌شود. فرش بلوچ از پشم نرم بافته می‌شود و بافت نازک و منسجمی دارد. خاستگاه‌های اصلی فرش بلوچ عبارت است از:

  • قبیله تایمانی افغانستان
  • قوم بلوچ ایرانی

دارهای فرش بلوچ ایرانی با پنبه یا پشم خاکستری زده می‌شود. پشم بز نیز برای کشیدن تارهای بسیاری از فرش‌های بلوچ به کار برده می‌شود. فرش بلوچ از پشم نرم و معمولاً شل بافته می‌شود و رنگزاهای قهوه‌ای یا سیاه خورنده به آن رنگ می‌دهد. بافندگان فرش‌های بلوچی تقریباً به صورتی انحصاری از گره‌های ایرانی نامتقارن استفاده می‌کنند. این گره‌ها کوچک هستند و محکم با شانه به پایین فشار داده می‌شود.

قوم بلوچ که در شمال شرقی ایران در استان خراسان و سیستان سکونت دارند، بافندگان زبده فرش‌هایی بی‌نظیر هستند که در سراسر جهان شهرت دارد. فرش بلوچ، برخلاف تصور عامه، در مکران یعنی در زیستگاه اصلی قوم بلوچ بافته نمی‌شود. به جز قوم بلوچ بسیاری از اقوام دیگر خراسان نیز فرش‌هایی با نقشه شبیه به فرش بلوچی را می‌بافند.

فروشگاه فرش دستبافت بردبار ارائه دهنده مجموعه‎ای از نفیس‌ترین و مرغوب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی از علاقه مندان جهت بازدید و خرید فرش دستباف ایرانی دعوت به عمل می‌آورد.

آدرس: اصفهان، میدان نقش جهان، خیابان پشت مطبخ، پلاک 2+11

همچنین جهت هماهنگی و ثبت نام در تورهای تخصصی فرش به اقصی نقاط کشور می‌توانید با شماره‌‌ زیر تماس حاصل فرمایید.

09301183851

خاستگاه و نقشه فرش بلوچ


خاستگاه-و-نقشه-فرش-بلوچ

استان بلوچستان زادگاه فرش دستبافت بلوچ است، مرزهای جنوب شرقی کرمان زیستگاه بسیاری از اقوام ترک است که قرن‌ها پیش در این ناحیه سکنی گزیدند. فرش دستبافت بلوچ شباهت زیادی به فرش ترکمن دارد و در واقع فرش بلوچی اصالتی ترکمنی دارد، با این تفاوت که فرش ترکمن کیفیت بسیار بالایی دارد. مردمان بلوچ غرب پاکستان، جنوب شرقی ایران و جنوب افغانستان را برای سکونت انتخاب کردند. شتر جزء مایملک باارزش قوم بلوچ است و رد پای شتر و گاهی پشم شتر نیز برای بافتن فرش‌ به کار برده می‌شود. قالی بلوچی روی داری از پشم یا پنبه بافته می‌شود و از پشم بز نیز غالباً برای کشیدن پود استفاده می‌شود. فرش بلوچ نرم و منعطف و درعین حال بسیار بادوام است و به نظر یک قالی قدیمی می‌آید که تاریخچه‌ای کهن دارد. فرش دستباف بلوچ به دلیل طرح زیبا طرفداران بی‌شماری در جهان غرب دارد. با توجه به این که قالی بلوچ توسط عشایر و روی دارهای افقی بافته می‌شود، طول آن از 2.5 ـ 2 متر تجاوز نمی‌کند. خرید یک قالی بلوچی سرمایه‌گذاری ارزشمندی است.

ویژگی‌های اصلی فرش دستباف بلوچ


ویژگی‌های-اصلی-فرش-دستباف-بلوچ

رنگ‌های پخته و تیره‌ای مانند آبی متمایل به سیاه  یا آبی تیره، قرمز متمایل به قهوه‌ای تیره، قهوه‌ای متمایل به قرمز تیره، قهوه‌ای تیره نزدیک به سیاه (عمدتاً برای زمینه)، قهوه‌ای مایل به بنفش تیره، قهوه‌ای ارغوانی تیره و گاهی عاجی رنگ‌های معمول فرش‌های بلوچی هستند. به دلیل زمینه تقریباً مشکی، رنگ‌های تیره پررنگ‌تر به نظر می‌آیند. بنابراین فرش بلوچی جذابیت حزن‌انگیزی دارد که برای بسیاری از مجموعه‌داران و هنرشناسان جذابیت دارد. پشم شتر گاهی برای بافتن محراب سجاده‌های بلوچی به کار برده می‌شود، این آثار دستبافت شاد‌تراند و حتی گاهی زمینه آنها به رنگ‌های روشن بافته می‌شود. برخی تصور می‌کنند که پشم مورد استفاده در فرش‌های بلوچی با پوست گردو رنگ می‌شود، اما این فکر اشتباه است و در واقع فرش بلوچ از پشم شتر رنگ نشده بافته می‌شود. فرش‌های بلوچی قدیمی با زمینه‌های عاجی نیز وجود دارد که اکثر آنها در قائنات و سیستان بافته شده است. رنگبندی این فرش‌ها متنوع‌تر از فرش‌های معمول بلوچ است.

ویژگی‌های-اصلی-فرش-دستباف-بلوچ-

به دلیل غلبه آرایه‌های چهارگوش، شش ضعلی و هشت ضلعی، فرش بلوچ به دسته فرش‌های هندسی عشایر تعلق دارد. ترنج‌ها و لوزی‌های مکرر یا متناوب در ردیف‌های منظم یا جابجا، نقش مهمی در نقشه فرش‌های بلوچ دارد. ردیف‌ها عموماً طرحی مانند شانه عسل را ایجاد می‌کنند و به همین دلیل رنگ زمینه دیگر مشخص نیست. در واقع همین ویژگی مشخصه اصلی فرش‌های بلوچی است. موتیف‌های گیاهی نیز در فرش‌های بلوچ دیده می‌شود، اما این بار گیاهان به صورت زاویه‌دار و هندسی روی فرش نقش بسته‌اند. اطلاع کاملی درباره نام‌گذاری و معنای موتیف‌های بلوچ در دست نیست. بی‌انصافی است که بگوییم قالیبافان بلوچی بدون آگاهی از معنای نهفته در نقشه فرش، چنین طرح‌های ظریفی را جاودانه کرده‌اند، چنین گفته‌ای صرفاً از کاهلی در امر پژوهش خبر می‌دهد. پاسخ چنین پرسش‌های پیچیده‌ای در مطالعات سرسری یافته نمی‌شود، بلکه نیاز به سال‌های پژوهش گسترده و نظام‌مند دارد که متاسفانه تاکنون انجام نشده است.

فرش بلوچ تماماً با گره‌های نامتقارن، موسوم به گره سنا یا گره فارسی بافته می‌شود که از سمت چپ باز است. تار فرش‌های بلوچ سنتی از پشم دولا، به صورت Z ریسته و S تاب داده شده (چپ و راست ریسیده) تشکیل می‌شود و رنگ روشنی دارد. اما تار فرش‌های جدیدتر جنس پنبه‌ای دارد. پود فرش‌های بلوچی از دو کلاف قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره تشکیل می‌شود. تمام فرش‌های بلوچی تک پوداند. به ندرت، برای مثال در فرش کرد بلوچ دیده می‌شود که پود محکم کشیده شده است و در نتیجه تفاوتی در سطوح ایجاد شده است. پود معمولاً دولا و Z ریسته است و شل تاب داده شده است. البته پود گاهی اوقات تک رشته‌ای است. خامه نیز دولا و Z ریسته است و شل تاب داده شده است. در بسیاری از فرش‌های بلوچی، برای مثال سالارخان تربت حیدریه، ابریشم نیز به کار برده شده است، این فرش‌ها معمولاً برای جهیزیه دختران بافته می‌شود. ابریشم ماده‌ای بسیار گرانبها است و فرش ابریشمی، فرشی فاخر است. ازآنجایی که قوم بلوچ خود، ابریشم تولید نمی‌کند، باید این ماده طبیعی را خریداری یا مبادله کند.

حاشیه‌های فرش بلوچ یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های آن است. حاشیه فرش‌های بلوچی به دو سانتی متر می‌رسد و از پشم بز سیاه یا قهوه‌ای تیره بافته می‌شود. حاشیه فرش در موارد نادر به صورت قیطان با پودهای اضافی آماده می‌شود. حاشیه معمولاً با دو، سه یا چهار بار رد کردن پودهای اضافی از رو و زیر گروهی از حداقل چهار تار بافته می‌شود؛ در نتیجه حاشیه‌های دو، سه یا چهار بنده به دست می‌آید.

کاربرد-فرش-دستباف-بلوچ

قوم بلوچ مانند بسیاری از اقوام ایرانی آثار ارزشمند بسیاری را به روش بافت مسطح یا پایه بلند خلق می‌کنند که هر یک کاربرد خاصی دارد. از دست بافته‌های قوم بلوچ می‌توان به خورجین، جل اسب، روبالشی یا روکش کوسن، روزینی، رواسبی، سفره، سفره آرد، انواع کیف، پالان، چشم‌بند الاغ، اسب و شتر اشاره کرد. اگرچه اطلاعاتی کلی درباره ویژگی‌های خاص فرش‌های دستبافت بلوچ وجود دارد، اما تشخیص این که یک فرش در کدام ایل، قبیله یا طایفه و در کدام ناحیه (خراسان، سیستان، سرخس یا تربت حیدریه)  بافته شده، بسیار دشوار است، چرا که مستندات اندکی درباره فرش‌های بلوچ وجود دارد، حال آن که بر روی بسیاری از فرش‌های ایرانی، مانند فرش ترکمن پژوهش‌های بسیاری انجام شده است. تنها مطالعه‌ای که به فرش دستباف بلوچی پرداخته است، صرفاً به ذکر فهرستی از قبایل بلوچی اکتفا کرده است که به بافت فرش می‌پردازند. نام‌های این فهرست عبارت است از: علی اکبر خانی از ناحیه قائنات، عبدالسرخ از ناحیه سرخس، نیشابور و سبزوار، علی میرزائی از سرخس، بهلولی یا بهلوری از شهرستان خواف، جنگل و تربت حیدریه، بایزیدی از اطراف مه ولات و تربت حیدریه، جان میرزایی از تربت حیدریه.

یک دیدگاه

  • سلام , مهمان
فهرست